KINO Z LITWY

KINO Z LITWY,

czyli szeroki przegląd filmów reprezentatywnych dla współczesnej kinematografii litewskiej.

HISZPAŃSKI DLA DOROSŁYCH, reż. Tomas Tomasaitis, Litwa 2008
NIKT NIE CHCIAŁ UMIERAĆ (Niekas nenorejo mirti) reż.: Vytautas Žalakevičius, ZSRR 1965
SZKLANY KRAJ (Stiklo salis) reż.: Janina Lapinskaite, Litwa 2005
KLATKA (The Brig) reż.: Jonas i Adolfas Mekas, USA 1964
KOBIETA I JEJ CZTERECH MĘŻCZYZN (Moteris ir keturi jos vyrai) reż.: Algimantas Puipa, ZSRR 1984
LOT NAD LITWĄ ALBO 510 SEKUND CISZY (Skrydis per Lietuvą arba 510 sekundžių tylos) reż.: Arūnas Matelis, Audrius Stonys, Litwa 2000
ODLICZANIE (Tas, kurio nėra) reż.: Audrius Stonys, Litwa 2004
OPOWIEŚCI Z BEZSENNYCH NOCY (Sleepless Nights Stories) reż.: Jonas Mekas, USA 2011
POWRÓCIĆ W TWE RAMIONA (Kai apkabinsiu tave) reż.: Kristijonas Vlidžūnas, Litwa/Polska 2010
PRZED POWROTEM NA ZIEMIĘ (Prieš parskrendant į žemę) reż.: Arūnas Matelis, Litwa 2005
RZEKA (Upé) reż.: Julija Gruodienė, Rimantas Gruodis, Litwa 2009
SAMOTNA (Viena) reż.: Audrius Stonys, Litwa 2001
SZEPT GRZECHU (Nuodemes uzkalbejimas) reż.: Algimantas Puipa, Litwa 2008
TY TO JA (As esi tu) reż.: Kristijonas Vildžiunas, Litwa/Niemcy 2006
UKU UKAI reż.: Audrius Stonys, Litwa 2006
WIR (Duburys) reż.: Gytis Lukšas, Litwa 2009

HISZPAŃSKI DLA DOROSŁYCH (Ispanu kalba suaugusiems)
reż.: Tomas Tamosaitis
scen.: Tomas Tamosaitis
zdj.: Marta Javierre, Laisvunas Karvelis
muz.: Jonas Jurkunas
prod.: Litwa 2008 (53 min)

Mała, hermetycznie wręcz zamknięta klasa, staje się miejscem spotkania i swego rodzaju azylem dla dorosłych imigrantów, którzy przybyli do Hiszpanii zacząć nowe życie. Nauczycielka Maria czuje się gwiazdą wśród swojej niewielkiej, acz wiernej publiczności, inspiracje dla lekcji czerpie z własnych marzeń o zostaniu aktorką. Z czasem każdy z uczniów będzie traktował to miejsce jak azyl dla marzeń z nieograniczonymi możliwościami. Niestety, klasę trzeba będzie opuścić…

NIKT NIE CHCIAŁ UMIERAĆ (Niekas nenorejo mirti)
reż.: Vytautas Žalakevičius
scen.: Vytautas Žalakevičius
zdj.: Jonas Gritsius
muz.: Alimantas Apanavičius
w. : Bruno Oja (Bronius), Algis Masiulis (Mykolas), Juozas Budraitis (Jonas), Regimantas Adomaitis (Donatas), Kazimieras Vitkus (ich ojciec), Eugenija Šulgaite (ich matka), Vija Artmane (Ona), Danguole Baukaite (Aldona), Bronius Babkauskas (Marcinkus), Donatas Banionis (Vaitkus)
prod.: ZSRR 1965 (107 min)

Nagroda za najlepszą rolę męską (D. Banionis) na MFF w Karlowych Warach’ 1966

Na pierwszy rzut oka Nikt nie chciał umierać jest klasyczną radziecką produkcją. Komuniści i chłopi są dobrzy, a partyzanci źli. To opowieść o zemście synów sołtysa za jego śmierć z rąk oddziałów powstańczych. Jednak zastosowana konwencja westernu pozwoliła Žalakevičiusowi na ujawnienie prawdy o partyzantach, nawet jeśli uczynił to między wierszami.

SZKLANY KRAJ (Stiklo salis)
reż.: Janina Lapinskaite
scen.: Janina Lapinskaite, Vanda Juknaite
zdj.: Algimantas Mikutenas
muz.: Kipras Masanauskas
w.: Jurga Kalvaityte, Povilas Budrys, Urte Sejûnaite, Antanas Venskus, Aldona Janusauskaite
prod.: Litwa 2005 (68 min)

Kobieta ze swoją siedmioletnią córką i nowonarodzonym synem mieszka w samotnym domu, gdzieś pośród przygnębiającego pustkowia. Zima pokryła wszystko wokół przytłaczającą, połyskliwą jak szkliwo skorupą. Kobietę przepełnia poczucie zagrożenia, strach samotności, który próbuje opanować spacerami pośród drzew. Mąż pojawia się w domu późno i rzadko, dziecko choruje – a ona, aż do szaleństwa obawia się biedy. Mąż nie rozumie jej stanu psychicznego; podejrzewa, że umyślnie wpędza się w załamanie nerwowe. Zdaje się nie zauważać, że również zachowanie córki zmienia się z każdym dniem. Coś przerażającego przenika do atmosfery domu…

KLATKA (The Brig)
reż.: Jonas i Adolfas Mekas
scen.: Kenneth H. Brown
zdj.: Jonas Mekas
w.: Warren Finnerty (szer. Lintz), Rufus Collins (więzień), Jim Anderson (szer. Tepperman), Henry Howard (kpr. Grace), Tom Lillard (naczelnik więzienia), James Tiroff (więzień), Steven Ben Israel (więzień)
prod.: USA 1964 (68 min)

„Klatka” jest adaptacją spektaklu głośnego Living Theatre dokonaną przez braci Mekas, przywódców filmowej awangardy. Akcja rozgrywa się w umiejscowionym na okręcie karnym więzieniu marynarki wojennej, które stanowi ciasna opleciona drutem przestrzeń, przypominająca rodzaj klatki dla zwierząt. Przebywająca w nim grupa więźniów poddawana jest przez strażników nieustannej presji, powodującej wdrażanie dyscypliny w udrękę, a zwykłych czynności w wymyślne tortury.

KOBIETA I JEJ CZTERECH MĘŻCZYZN (Moteris ir keturi jos vyrai)
reż.: Algimantas Puipa
scen. (na podst. Powieści Holgera Drachmanna): Algimantas Puipa
zdj.: Jonas Tomašiavičius
muz.: Juozas Širvincas
w.: Jurate Onajtite (Kobieta), Antanas Šurna (Ojciec), Vidas Petkiavičius (Starszy syn), Saulus Balandis (Młodszy syn)
prod.: ZSRR 1984 (90 min)

Przełom XIX i XX wieku. Na terenach tzw. Małej Litwy pozostającej pod panowaniem Niemców, jedną z najbardziej uciskanych grup etnicznych byli Kurowie, rdzenni mieszkańcy litewskiego wybrzeża Bałtyku. Tu właśnie rozgrywa się dramat bohaterów filmu Algimantasa Puipy, zainspirowany utworem duńskiego pisarza Holgera Drachmanna (1846-1908). Heroiczny etos bohaterów – tytułowej Kobiety i jej Mężczyzn – kolejnych mężów i synów został zarysowany niezwykle sugestywnie. Opowieść o ich życiu, o codziennym trudzie rybaków, o wyrzeczeniach i poświęceniach, o woli trwania.

LOT NAD LITWĄ ALBO 510 SEKUND CISZY (Skrydis per Lietuvą arba 510 sekundžių tylos)
reż.: Arūnas Matelis, Audrius Stonys
scen.: Arūnas Matelis, Audrius Stonys
zdj.: Vytautas Survila
muz.: Gintaras Sodeika
prod.: Litwa 2000 (10 min)

"Lot nad Litwą" to legendarny film Audriusa Stonysa i Arūnasa Matelisa. Zabierają nas oni w lot nad wydmami w Nidzie, zamkiem Trakai, jeziorem Aukstatija, dachami Starego Miasta w Wilnie i pięknymi wieżami kościołów. Mamy wrażenie, że to mistyczna podróż tuż nad wierzchołkami drzew, łąkami czy poranną mgłą.

ODLICZANIE (Tas, kurio nėra)
reż.: Audrius Stonys
scen.: Audrius Stonys
zdj.: Vladas Naudzius
muz.: Jonas Maksvytis
prod.: Litwa 2004 (45 min)

Dokument o teatralnym i filmowym reżyserze Augustinasie Baltrušaitisie. Augustinas był znaczącą postacią dla litewskiej kinematografii – stworzył pięć filmów fabularnych i współpracował z rosyjskim reżyserem Grigorijem Kozincewem. Pod koniec swojego życia, kiedy przebywa w szpitalu, nie komunikuje się z nikim i chce odejść w samotności. Wspomina jednak to co było, bo jest zbyt piękne by miało odejść w zapomnienie. Wspomnienie podzielono na trzy podrozdziały: port, dom, pamięć. Zbliżający się koniec uświadamia mu, że jego życie ograniczone jest przestrzenią mieszkania i pokoju szpitalnego. Bohater przyznaje, że podjął w życiu wiele błędnych decyzji, dlatego też nie ma obecnie ani jednego przyjaciela czy nawet życzliwego człowieka obok siebie. Film o granicach ludzkiej pamięci, rezultatach upływającego czasu, a także nadziei silniejszej od niszczącej siły przemijania.

OPOWIEŚCI Z BEZSENNYCH NOCY (Sleepless Nights Stories)
reż.: Jonas Mekas
scen.: Jonas Mekas
zdj.: Thomas Boujut, Louis Garrel, Jonas Lozoraitis, Jonas Mekas, Benn Northover
w.: Raimund Abraham, Björk, Thomas Boujut, Pip Chodorov, Louis Garrel, Marina Abramovic, Adolfas Mekas, Oona Mekas, Yoko Ono
prod.: USA 2011 (114 min)

„Opowieści z bezsennych nocy” są takimi współczesnymi „Baśniami z 1001 nocy”. Mekas rozpoczął dokumentację swojego życia znacznie wcześniej przed pojawieniem się Facebooka i reality show. „Opowieści…” rozpoczynają się sceną z apartamentu Mekasa i jest to chyba najbardziej statyczny moment filmu. Później będą już tylko podróże i zmieniające się twarze, mniej lub bardziej znane np. spotkanie z Trollingiem, pogawędka w Paryżu z Louisem Garrelem, gra na ukulele z Pipem Chodorovem czy podróż na lotnisko z Björk. Takich opowiastek będzie aż dwadzieścia pięć i każda w innej strefie czasowej, o innej porze doby, przy innej pogodzie.

POWRÓCIĆ W TWE RAMIONA (Kai apkabinsiu tave)
reż.: Kristijonas Vlidžūnas
scen.: Kristijonas Vlidžūnas
zdj.: Vladas Naudžus
muz.: Antoni Komasa-Łazarkiewicz
w.: Elžbieta Latėnaitė (Ruta), Andrius Bialobžeskis (Vladas), Margarita Broich (Bettina), Jurga Jutaitė (Aukse), Giedrius Arbačiauskas, Aleksas Kazanavičius, Franzc Broich-Wuttke, Sandra Maren (Renate)
prod.: Litwa/Polska 2010 (90 min)

Ruta, młoda Litwinka żyjąca od lat na emigracji, przylatuje do sektora zachodniego, ale niemalże od razu wpada w iście kafkowski mechanizm ubezwłasnowolnienia, cechujący się paranoicznymi czynami i niejasnymi motywacjami wszystkich dookoła. Jej ojciec ma zresztą podobnie w sektorze wschodnim, bowiem pod płaszczykiem chęci pomocy w spotkaniu z córką, jego "koledzy" robią wszystko, by ściągnąć Rutę do siebie i tam ją "odzyskać" dla swojej władzy.

PRZED POWROTEM NA ZIEMIĘ (Prieš parskrendant į žemę)
reż.: Arūnas Matelis
scen.: Arūnas Matelis
zdj.: Audrius Kemezys, Algimante Matelis
muz.: Kipras Mašanauskas
prod.: Litwa 2005 (52 min)

Film „Przed powrotem na ziemię” to wdzięczny, pełen emocji dokument o życiu chorych na białaczkę dzieci pod dachem szpitala pediatrycznego w Wilnie. Wchodzą one w obcy świat, pozbawiony kolorów i ciepła. Przyzwyczaiły się już do bolesnej rutyny: codziennych leków i niesmacznych posiłków. Ich marzeniem jest opuszczenie murów szpitala, gdzie będą mogły bawić się z rówieśnikami. Reżyser doskonale widział, o czym robi film, gdyż w tym szpitalu spędził 8 miesięcy życia, kiedy jego córka walczyła z białaczką.

RZEKA (Upé)
reż.: Julija Gruodienė, Rimantas Gruodis
scen.: Julija Gruodienė, Rimantas Gruodis
zdj.: Viktoras Radajevas
muz.: Žemynos Trinkūnaitės, Jorigės Jurgutytės
prod.: Litwa 2009 (30 min)

Nagroda dla najlepszego filmu dokumentalnego (do 30 min) na MFF w Karlovych Varach ‘2010

Bohaterowie filmu, z najbardziej przejmującą narracją dzieci na pierwszym planie, wprowadzają nas w swój intymny świat, w którego centrum znajduje się tytułowa rzeka. To rzeka wyznacza rytm ich życia, izoluje zarówno od dobrodziejstw jak i przekleństw współczesnej cywilizacji. Brak mostów i publicznej komunikacji wciąż skazuje dzieci i młodzież na mordercze przeprawy na przekór rwącemu nurtowi ogromu wody, gdzie pod eskortą rodziców bądź starszego rodzeństwa udają się na drugi brzeg po nauki do miejscowości Rukla.

SAMOTNA (Viena)
reż.: Audrius Stonys
scen.: Audrius Stonys
zdj.: Rimvydas Leipus
muz.: Viktoras Juzonis
prod.: Litwa 2001 (28 min)

Dziewczyna postanawia odwiedzić matkę w więzieniu. I to jest cała historia. Dziewczyna siedzi na łóżku w pokoju dziadka. Nic nie mówi. Dziewczyna jedzie samochodem z dziadkiem. Nic nie mówi. Dziewczyna i dziadek zatrzymują auto i zasiadają w kawiarni. Ona nic nie mówi. Wchodzi do więzienia i siada obok matki. Brak słów. Nic się nie dzieje. Żadnych wyjaśnień.

SZEPT GRZECHU (Nuodemes uzkalbejimas)
reż.: Algimantas Puipa
scen. (na podst. powieści Jurgi Ivanauskaite): Algimantas Puipa
zdj.: Algimantas Mikutenas
muz.: Juozas Sirvinskas
w.: Rasa Samuolyte (Vika), Kostas Smoriginas (mąż Viki), Aleksas Kazanavicius (Paulius), Nele Savicenko (Rita), Remigius Sabulis (Leo)
prod.: Litwa 2008 (98 min)

„Szept grzechu” to opowieść o smutnych, upokorzonych ludziach, którym wiele razy już nie powiodło się w życiu, i których przyszłość nadal nie wygląda obiecująco. Dwie bohaterki(Vika i jej psycholożka), choć reprezentują dwa odmienne typy kobiet – ostatecznie buntują się przeciw niesprawiedliwemu wykorzystywaniu ich ciał i dusz, buntują się przeciwko byciu zabawkami mężczyzn, dostępnymi na każde ich zawołanie.

TY TO JA (As esi tu)
reż.: Kristijonas Vildžiunas
scen.: Kristijonas Vildžiunas
zdj.: Vladas Naudžius
muz.: Linas Rimsa
w.: Renata Veberyte-Loman (artystka), Andrius Bialobzeskis (Baron), Jurga Jutaite (Dominíka), Mykolas Vildžiunas (Kristupas), Silvia Ferreri (Ana)
prod.: Litwa/Niemcy 2006 (90 min)

Samotny architekt rzuca pracę w biurze, zrywa związki, w których nie było miłości i chce diametralnie zmienić swoje życie. Ciężko pracując, pokonując paraliżujący lęk, udaje mu się zrealizować swoją wizję: zbudować dom. Nie jest to jednak zwykły budynek, ale stworzony własnymi rękami dom zawieszony na wysokości kilkunastu metrów na świerkach w mrocznym lesie. Realizacja tego marzenia wymaga od niego ogromnych poświęceń, takich jak sprowadzenie i wykorzystanie profesjonalnego sprzętu alpinistycznego do pracy. Jednak gdy dom jest już gotowy, pustka zaczyna znowu wkradać się do jego serca. Przyjemnie kołysać się na wietrze, czuć głęboki spokój otaczającej natury i czerpać radość z codziennych zadań. Ale czy jest ktoś z kim mógłby dzielić swój sen, kto nie sprawi, że przestanie śnić? Jak to zwykle w baśniach bywa Baron spotyka cudowną księżniczkę - Dominikę…

UKU UKAI
reż.: Audrius Stonys
scen.: Audrius Stonys
zdj.: Audrius Kemezys
muz.: Vidmantas Bartulis, Jóhann Jóhannsson, Giedrius Puskunigis
prod.: Litwa 2006 (30 min)

„Zrób głęboki wdech… a potem wydech.” – Mówi łagodny kobiecy głos. Ten łagodny, terapeutycznie brzmiący głos towarzyszy wielu scenom filmu Auduriusa Stonysa. Słyszymy go w czasie, gdy młoda dziewczyna nakłada makijaż na twarz starszej kobiety, gdy widzimy twarz leciwego maratończyka, kiedy siwa staruszka wyleguje się w łóżku i podczas zajęć pływackich dla emerytów. „Otwórz się na to, co dzieje się z twoim ciałem.” – słyszymy dalej.

WIR (Duburys)
reż.: Gytis Lukšas
scen.: Gytis Lukšas
zdj.: Viktoras Radzevičius
w.: Giedrius Kiela (Juzikas), Oksana Borbat (Mashka), Jevgenija Varenitsa (Klara), Jūratė Onaitytė (matka Juozasa Gaucysa), Darius Meskauskas (ojciec Mashki)
prod.: Litwa 2009 (140 min)

Film obejmuje okres istnienia Litwy od lat 50. do 70. zeszłego wieku. Odmalowuje portret powojennych losów kraju ujarzmionego przez Związek Radziecki, przyglądając się losom jednego człowieka — od dzieciństwa do osiągnięcia dorosłości. Opowiedziana historia pokazuje człowieka złamanego przez miłe jego sercu, ale smutne wspomnienia z dzieciństwa oraz beznadziejne poszukiwanie prawdziwej miłości w dorosłym życiu.