DIABEL W BUTELCE
A RANO SIĘ OBUDZILI (A poutru oni prosnulis)
reż.: Siergiej Nikonienko
scen.: Siergiej Nikonienko, Jurij Bierdnikow
zdj.: Aleksandr Puszkin
muz.: Aleksandr Szewłow
w.: Aleksandr Abdułow (Mracznyj), Siergiej Garmasz (Urka), Igor Boczkin (Milczek), Siergiej Nikonienko (hydraulik), Wasilij Miszczenko (Suchy), Jewgienij Styczkin (okularnik), Władimir Bolszow (Nerwus), Igor Christienko (traktorzysta)
prod.: Rosja 2003
Scenariusz filmu oparty został na niedokończonej powieści Wasilija Szukszyna „A rano się obudzili” oraz na trzech opowiadaniach tego autora: „Zniewaga”, „Nocą w kotłowni”, „Powitać Siwego”.
Nie da się ukryć, że problemy poruszane przez Szukszyna w jego prozie jakieś trzydzieści lat temu, nadal nie straciły nic ze swojej aktualności. Osiem głównych postaci filmu budzi się pewnego ranka w izbie wytrzeźwień. Każdy z nich stara się na początku przypomnieć sobie w jaki sposób tu trafił. W tym miejscu śledzimy osiem historii, które miały miejsce dnia poprzedniego. Każda z nich jest inna, bohaterem każdej z nich jest przedstawiciel różnego statusu społecznego i profesji (od traktorzysty po profesora), ale zakończenie wszystkie znalazły w tym samym miejscu. Wspólnym mianownikiem tych opowieści jest, jak nietrudno się domyśleć, alkohol. Ale czy da się przeżyć trzeźwo, choć jeden dzień, kiedy tak „dusza boli”?
ĆMA BAROWA (Barfly)
reż.: Barbet Schroeder
scen.: Charles Bukowski
zdj.: Boddy Mȕller
muz.: Jack Baran
w.: Mickey Rourke (Henry Chinaski), Faye Dunaway (Wanda), Alice Krige (Tully), Frank Stallone (nocny portier), Jack Nance (detektyw), J. C. Quinn (Jim), Sandy Martin (Janice), Roberta Bassin (Lilly)
prod.: USA 1987 (97 min)
W „Ćmie barowej” (…) Henry i Wanda spotykają się w peryferyjnym barze „Golden Horn”, stałej przystani Chinaskiego – i jest to miłość od pierwszego… kielicha. Oboje są alkoholikami i oboje mają ten sam stosunek do wódy: pić to znaczy żyć. Wóda – to bunt przeciw beznadziejności i szarzyźnie życia, to antidotum na wszelkie lęki, także na lęk przed miłością ..
Naturalnie, to wyzwolenie nie jest kompletne: i Henry, i Wanda utrzymują jakiś kontakt z rzeczywistością. Dla Henry’ego jest nią sztuka, pisarstwo, któremu się oddaje z pasją, aczkolwiek bez większej troski o jego los. Dla Wandy – szczątkowe związki z dawnym życiem, wspomnienie o zmarłym mężu, jakiś odstawiony kochanek. Rzeczywistością - wspólnie przeżywaną - jest również ich krucha miłość. Ale rzeczywistość baru „Golden Horn” góruje nad innymi rzeczywistościami. I pogrąży w sobie wszystko.
FACTOTUM
reż.: Bent Hamer
scen. (na podstawie powieści Charlesa Bukowskiego): Bent Hamer, Jim Stark
zdj.: John Christian Rosenlund
muz.: Kristin Asbjørnsen
w.: Matt Dillon (Hank Chinaski), Lili Taylor (Jan), Fisher Stevend (Manny), Marisa Tomei (Laura), Didier Flamand (Pierre), Adrienne Shelly (Jerry), Karen Young (Grace)
prod.: USA/Norwegia 2005 (94 min)
Grand Prix na MFF w Kopenhadze’2005
Ekranizacja autobiograficznej książki Charlesa Bukowskiego. To właściwie ciąg scenek i trochę narracji z offu (wpleciono w nią np. wiersze Bukowskiego).
Przystojny, choć nieco zniszczony przez życie obwieś Hank Chinaski snuje się po Los Angeles, łapie dorywcze prace, z których zaraz wylatuje, pije i gzi się z przygodnie poznanymi panienkami, czasem dorabia, obstawiając na wyścigach konnych. No i cały czas pisze opowiadania, które wysyła do gazety. Z puszczalską Jan żyją jak kloszardzi; ona zaraża go chorobą weneryczną. Z Laurą (Marisa Tomei) wkracza w krąg jej „opiekuna”, starego zamożnego lowelasa, posiadacza jachtu, którym wypływają w rejs. ..
KOKTEBEL
reż.: Borys Chlebnikow, Aleksiej Popogrebski
scen.: Borys Chlebnikow, Aleksiej Popogrebski
zdj.: Sándor Berkesi
muz.: Lutgardo Labad
w.: Igor Czerniewicz (ojciec), Gleb Puskepalis (syn), Jewgienij Sytyj (inspektor kolejowy), Wiera Sandrykina (Tania), Władimir Kuczerenko (Michaił), Agrippina Stiekłowa (Ksenia), Aleksandr Iljin (kierowca ciężarówki)
prod.: Rosja 2003 (105 min)
Nagroda specjalna jury na MFF w Moskwie’ 2003; Grand Prix na MFF w Wiesbaden’ 2004
Ojciec projektował w Moskwie samoloty, a kiedy umarła mu żona, wpadł w alkoholowy ciąg. Wkrótce stracił mieszkanie, a zaraz potem kontrolę nad synem. W przypływie trzeźwości zrozumiał, że musi ratować siebie i syna. Sposobem na ponowne zbliżenie ma stać się wspólna wyprawa przez Rosję i Ukrainę do miejscowości Koktebel na Krymie, gdzie mieszka jego siostra. I tak zaczyna się ich podróż na południe: bez pieniędzy, trochę pociągiem, trochę na piechotę.
LEGENDA O ŚWIĘTYM PIJAKU (La leggenda del santo bevitore)
reż.: Ermanno Olmi
scen. (na podst. opowiadania Josepha Rotha): Ermanno Olmi, Tullio Kezich
zdj.: Dante Spinotti
muz.: Igor Strawiński
w.: Rutger Hauer (Andreas Kartak), Anthony Quayle (starszy pan), Dominique Pinon (Wojciech), Sophie Segalen (Karolina), Jean Maurice Chanet (Kaniak), Sandrine Dumas (tancerka)
prod.: Włochy 1988 (125 min)
Złoty Lew na MFF w Wenecji’ 1988; nagrody David di Donatello’ 1989 za najlepszy film, reżyserię, zdjęcia i montaż
Andrzej Kartak, górnik ze Śląska, z Olszowic, jakimś trafem niespokojnego losu znalazł się w Paryżu. Ma za sobą nieszczęśliwą miłość, przypadkowe zabójstwo w obronie ukochanej kobiety, więzienie. Ma za sobą złudzenia i stabilizację. Dziś żyje z dnia na dzień, sypia przykryty gazetami pod jednym z mostów na Sekwanie. I oto pewnego dnia tajemniczy nieznajomy najzupełniej niespodziewanie wręcza mu dwieście franków.
PĘTLA
reż. Wojciech Has
scen. (na podstawie opowiadania Marka Hłaski): Marek Hłasko, Wojciech J. Has
zdj.: Mieczysław Jahoda
muz.: Tadeusz Baird
w.: Gustaw Holoubek (Kuba), Aleksandra Śląska (Krystyna), Teresa Szmigielówna (młoda kobieta), Tadeusz Fijewski (saksofonista) Stanisław Milski (pijak)
prod.: Polska 1957 (104 min)
Akcja noweli toczy się byle gdzie, jednak nie odczuwamy braku wizualnych szczegółów. Widzimy jedynie zarysy, za to rozumiemy i przeżywamy konflikt bohatera z otoczeniem, dramat jego osamotnienia. Znamy przyczynę tego dramatu: jest nią alkohol. To on, przez kolejne etapy wyobcowania doprowadza Kubę do samobójstwa. W pewnym momencie Kuba zdaje sobie sprawę, że jego powrót do normalnych ludzi nie jest możliwy i wszystkie ich wysiłki, aby przyjść mu z pomocą okazują się bezowocne.
POD WULKANEM (Under the Volcano)
reż.: John Huston
scen. (na podst. powieści Malcolma Lowry’ego): Guy Gallo
zdj.: Gabriel Figueroa
muz.: Alex North
w.: Albert Finney (konsul Geoffrey Firmin), Jacqueline Bisset (Yvonne), Anthony Andrews (Hugh Firmin), Ignacio Lopez Tarso (dr Vigil), Katy Jurando (Doña Gregoria), James Villiers (Brit), Carlos Riquelme (Bustamante), Emilio Fernandez (Diosdado)
prod.: USA 1984 (112 min)
Konsul przebywa kolejne etapy wędrówki. Najpierw widzimy go przechadzającego się chwiejnym krokiem wśród grobów, potem pojawia się na balu Czerwonego Krzyża, na którym upija się i obraża faszystowskiego dyplomatę, po czym roztacza przed ludźmi wizje świata zasłanego trupami, wreszcie widzimy go w barze siedzącego nad butelką whisky. To, co początkowo było niegroźną zabawą, okazuje się „szaleństwem picia”, głodem, który zdeterminowanemu Konsulowi każe szukać resztek alkoholu w poukrywanych butelkach w domu i w ogrodzie, a następnie prowadzi go na ulicę w poszukiwaniu pełnej butelki.
PORTRET PIJACZKI (Bildnis einer trinkerin)
reż.: Urlike Ottinger
scen.: Urlike Ottinger
zdj.: Urlike Ottinger
muz.: Peer Raben
w.: Tabea Blumenschein (Ona), Lutze (pijaczka z dworca ZOO), Magdalena Montezuma (Pytanie Społeczne), Orpha Termin (Dokładna Statystyka), Monika von Cube (Zdrowy Rozsądek), Paul Glauer (karzeł), Nina Hagen (piosenkarka z knajpy), Gȕnter Meisner (dyrektor), Kurt Raab (szef), Volker Spengler (transwestyta)
prod.: Niemcy 1979 (107 min)
Elegancko ubrana kobieta przybywa na berlińskie lotnisko Tegel by odbyć autodestrukcyjną pielgrzymkę po miejscach, gdzie podaje się alkohol. Tajemnicza Ona, pozbawiona nazwiska i własnej historii, zatrzymuje się przy każdym napotkanym barze, kiosku z piwem. Z desperacką konsekwencją oddaje się nałogowi w towarzystwie przygodnie spotkanych bezdomnych, przedstawicieli artystycznej bohemy. W miarę poddawania się alkoholowej autodestrukcji, kobieta coraz bardziej upodabnia się do brudnej Pijaczki, będącej jej filmowym alter ego.
ROK DIABŁA (Rok ďabla)
reż.: Petr Zelenka
scen.: Petr Zelenka
zdj.: Miro Gábor
muz.: Jaromir Nohavica, Čehomor, Jaz Coleman
w.: Jaromir Nohavica (Nohavica), Karel Plihal (Plihal), Jan Prent (Jan Holman), Karel Holas, František Černý, Radek Pobořil, Michal Pavlik, Radek Klučka (członkowie grupy Čechomor), Jaz Coleman (Coleman), Jitka Obzinová (spikerka TV)
prod.: Czechy 2002 (88 min)
Grand Prix na MFF w Karlowych Warach’ 2002; Czeskie Lwy’ 2033 za najlepszy film, reżyserię, montaż, muzykę i dźwięk; Grand Prix na MFF w Trieście’ 2003
„Rok diabła” też jest historią ludzi, którzy nie dają sobie rady ze sobą. W paradokumentalnej formie Zelenka rejestruje koncerty i piosenki, ale jednocześnie pokazuje więź, jaka zaczyna się rodzić pomiędzy jego bohaterami. Mówi o cenie, którą trzeba zapłacić za nadwrażliwość artysty, o męce życia i tworzenia, fobiach, strachu.
STRACONY WEEKEND (The Lost Weekend)
reż.: Billy Wilder
scen. (na podst. powieści Charlesa R. Jacksona): Charles Brackett, Billy Wilder
zdj.: John Seitz
muz.: Miklós Rózsa
w.: Ray Milland (Don Birnam), Jane Wyman (Helen), Howard da Silva (Nat), Phillip Terry (Wick Birnam), Doris Dowling (Gloria), Frank Faylen („Bim” Nolan), Mary Young (pani Deveridge), Frank Orth (szatniarz), Lewis L. Russell (Charles), Lillian Fontaine (matka Helen)
prod.: USA 1945 (101 min)
Nagroda za rolę męską (R. Milland) na MFF w Cannes’ 1946; Oscary’ 1945 za najlepszy film, scenariusz, reżyserię i rolę męską (R. Milland)
Kronika czterech dni pogrążonego w nałogu pisarza zaczyna się od przygotowań do weekendu, na który ma wyjechać wspólnie ze swoją dziewczyną i bratem. Nie interesuje go jednak wycieczka: myśli Dona Birnama koncentrują się na ukrytej, wiszącej za oknem butelce z whisky, której obecność zdradza w pierwszym ujęciu kamera, panoramując widok Nowego Jorku. Birnam opisuje w powieści swoje katusze, które omal nie przywiodły go do samobójstwa.
ZOSTAWIĆ LAS VEGAS (Leaving Las Vegas)
reż.: Mike Figgis
scen. (na podst. powieści Johna O’Briena):
zdj.: Declan Quinn
muz.: Mike Figgis
w.: Nicolas Cage (Ben), Elisabeth Shue (Sera), Julian Sands (Yuri), Richard Lewis (Peter), Steven Weber (Marc), Kim Adams (Sheila), Emily Procter (Debbie), Stuart Regen (gość w barze), Valeria Golino (Terri)
prod.: USA 1995 (111 min)
Nagroda za reżyserię i rolę męską (N. Cage) na MFF w San Sebastian’1995; Złoty Glob’1995 za rolę męska w dramacie (N. Cage); Oscar’1995 za rolę męską (N. Cage)
Materiałem dla filmu posłużyła autobiograficzna powieść Johna O’Briena pod tym samym tytułem. W dwa tygodnie po podpisaniu zgodny na ekranizację książki O’Brien popełnił samobójstwo. Cage w tej roli przechodzi sam siebie. Jego wyczyn polega na pełnym uwiarygodnieniu tajemnicy swego bohatera, przy jednoczesnym nie ujawnianiu jej. Bo ona jest prawdopodobnie nieprzekazywalna. Jest zatrzaśnięta w upływie czasu między pierwszą sceną filmu, w której Ben pogwizdując w radosnym uniesieniu wypełnia po brzegi wózek supermarketu alkoholami wszelkich marek, a momentem, gdy – bez uśmiechu już, ale i bez wahania – pali wszystko, co łączy go z życiem: egzemplarze scenariuszy, paszporty, rodzinne zdjęcia upamiętniające niegdysiejszą idyllę.
Kreacji Elisabeth Shue film zawdzięcza urodę całego wątku miłosnego, ponieważ to Serze przypada prowadząca rola w związku z Benem. Ona również staje się przewodniczką Bena – zatem i widzów – po kolejnych kręgach piekła Las Vegas.
ŻÓŁTY SZALIK
reż.: Janusz Morgenstern
scen.: Jerzy Pilch
zdj.: Witold Adamek
muz.: Michał Lorenc
w.: Janusz Gajos ( bohater), Danuta Szaflarska (matka bohatera), Krystyna Janda (aktualna kobieta bohatera), Joanna Sienkiewicz (była żona bohatera), Małgorzata Zajączkowska (Ewa), Grażyna Wolszczak (współpracownica bohatera), Jerzy Schejbal (lekarz), Czesław Nogacki (alkoholik), Leszek Możdżer (pianista), Marcin Dorociński (kierowca)
prod.: Polska 2000 (59 min)
Prezes poważnej firmy, jest tzw. człowiekiem sukcesu. Ma świetną pozycję zawodową, pieniądze, oddaną i interesującą towarzyszkę życia, udanego syna. Zaszedł tak wysoko, że degradacja społeczna i materialna mu nie grozi, ale tak naprawdę żyje w diabelskiej pułapce, między jednym a drugim atakiem głodu alkoholowego. Fabuła filmu koncentruje się wokół tego, jak bohater próbuje trzeźwy dotrzeć na Wigilię do mieszkającej w małym miasteczku matki. W miarę rozwoju akcji ten kameralny film zmienia się w dramatyczną opowieść o bezradności wobec nałogu i o tym, jak zubaża on życie. Ale autorzy nie chcą pozostawić bohatera bez szans.
