POD GRUZIŃSKIM NIEBEM
1001 PRZEPISÓW ZAKOCHANEGO KUCHARZA (Szekwarebuli kulinaris ataserti retsepti) reż.: Nana Dżordżadze, prod.: Gruzja/Francja 1996 (100 min.)
Pascal jest francuskim obieżyświatem i kolekcjonerem egzotycznych przepisów kulinarnych. W ich poszukiwaniu trafia na Kaukaz. W pociągu poznaje atrakcyjną mężatkę i nie planuje, pod jej wpływem, podróży powrotnej. Osiada w Tbilisi i zakłada tam wykwintną restaurację. Ale są lata 20 ubiegłego wieku. Widmo czerwonej rewolucji dociera także tutaj. A zakochanym kucharzem zaczyna interesować się KGB…
BŁAGANIE (Vedreba) reż.: Tengiz Abuładze, prod.: Gruzja (ZSRR) 1968 (74 min.)
Poemat filmowy, pokazujący życie kaukaskich górali i surowe, przestrzegane przez nich zasady moralne, na tle odwiecznego konfliktu pierwiastków dobra i zła. Abuładze wykreował wizję w pełni autonomiczną, a jednocześnie zachował w niej całkowitą wierność wobec literackiego oryginału. Złożoność tego filmu wynika z ustawicznego nakładania się obrazów realnych i wytworów wyobraźni, ze współistnienia zmysłowości ciała i ascetyzmu ducha, pobudek nikczemnych i wspaniałomyślnych, wierności i zdrady, obcości i miłości.
BŁĘKITNE GÓRY CZYLI NIEPRAWDOPODOBNA HISTORIA (Cisperi mtebi anu daudżerebeli ambawi) reż.: Eldar Szengiełaja, prod.: Gruzja (ZSRR) 1984 (94 min.)
Do redakcji wydawnictwa zgłasza się pisarz debiutant. Składa rękopis opowiadania z prośbą o opinię krytyczną. Redaktorzy obiecują zająć się skrupulatnie powierzonym tekstem. Ale wyegzekwować tę obietnicę będzie autorowi ciężko. Wydawnictwo bowiem to biurokratyczna machina, gdzie nic nie funkcjonuje należycie i nikt nie robi tego, co do niego należy. Tylko kataklizm może przerwać panujący tam marazm. I kataklizm nadchodzi…
BYŁ SOBIE DROZD (Iko szaszwi mgalobeli) reż.: Otar Joseliani, prod.: Gruzja (ZSRR) 1970 (80 min.)
Perkusista Gija wiecznie spóźnia się na próby i koncerty orkiestry, w której gra. Ale zawsze jest na swoim miejscu w tym jedynym momencie, kiedy ma uderzyć w trójkąt. Gija jest wiecznie zabiegany i może się wydawać, że jest w kilku miejscach na raz. On po prostu lgnie do ludzi i uwielbia im pomagać – nawet nieproszony. Taką już ma naturę. Nie zauważa nawet, jak rozmienia swoje życie na drobne.
CIERPKIE WINO (Giorgobistwe) reż.: Otar Joseliani, prod.: Gruzja (ZSRR) 1967 (93 min.)
Otar i Niko podejmują swoją pierwszą pracę w wytwórni win. Otar stara się przypodobać wszystkim i szybko pnie się w górę. Niko woli dobrze żyć ze zwykłymi pracownikami, nie wyróżniać się i nie wchodzić nikomu w drogę. Ale i tak zostanie postawiony w sytuacji, kiedy musi wybierać: pozostać w zgodzie z własnym sumieniem albo ulec presji dyrekcji.
DRZEWO PRAGNIEŃ (Natvris che) reż.: Tengiz Abuładze (na podstawie opowiadań Gieorgija Leonidze) prod.: Gruzja (ZSRR) 1977 (105 min.)
Ballada o pięknie, tęsknotach i marzeniach. „Patrzyłem na ten szkarłatny kwiat granatu i nie mogłem uwierzyć, że Marita nie przyozdabia już sobą ziemi. Bo skąd – w istocie – bierze się na świecie piękno? Dokąd odchodzi, gdzie znika i ginie? A może tylko na czas jakiś skrywa przed nami swoje oblicze. Któż to może wiedzieć?”
KILKA PYTAŃ NA TEMATY OSOBISTE (Ramdenime interwiu pirad sakitchebze) reż.: Łana Gogoberidze prod.: Gruzja (ZSRR) 1978 (90 min.)
Sofiko jest dziennikarką w dziale łączności z czytelnikami. Jest kobietą spełnioną zawodowo, z poukładanym życiem osobistym. Na tym ostatnim pojawiają się jednak rysy. W tym momencie jej własny, życiowy dramat splata się z dramatami wielu innych kobiet, które w niej szukają pomocy w rozwiązywaniu osobistych problemów.
MANDARYNKI (Mandariinid) reż.: Zaza Uruszadze, prod.: Gruzja/Estonia 2013 (90 min.)
Jesień 1992 roku w Abchazji jest piękna, w sadach dojrzewają mandarynki. Ale wojna, o odłączenie prowincji od Gruzji, wisi już w powietrzu. Z jednej strony trwa exodus ludności, z drugiej wkraczają uzbrojeni Rosjanie. W wiosce zostało tylko dwóch wiekowych Estończyków. Pewnego dnia zabierają pod swój dach rannego Czeczena. Wkrótce trafia tam ofiara walk z drugiej strony – gruziński żołnierz. W ten sposób wojenny konflikt przekroczył próg stojącego na uboczu domu…
OJCIEC ŻOŁNIERZA (Jariskatsis mama) reż.: Rezo Czcheidze, prod.: Gruzja (ZSRR) 1964 (88 min.)
Podczas II wojny światowej, stary hodowca winorośli wyrusza z Gruzji na linię frontu, w poszukiwaniu rannego syna. Zanim jednak uda mu się dotrzeć do polowego szpitala, jego syn zostanie odesłany na front. Zdeterminowany ojciec wie, że nie może wrócić do wioski z niczym. Wstępuje zatem na ochotnika do wojska, gdyż wierzy, że tylko tak może spotkać się z synem.
OPIEKUN (Bolo gaseirneba) reż.: Zaza Uruszadze, prod.: Gruzja 2012 (93 min.)
40 – letni Gogliko wychodzi z więzienia po szesnastu latach odsiadki. W tym czasie w jego kraju zmieniło się prawie wszystko. Rodzice Goglika zmarli, a większość jego przyjaciół zginęła podczas wojny domowej. Bohater filmu bierze na siebie rolę opiekuna osieroconego szesnastolatka, syna swojego byłego przyjaciela. Nie potrafi jednak odnaleźć się w nowej rzeczywistości własnego kraju.
OSIOŁEK MAGDANY (Magdanas Lurja) reż.: Tengiz Abuładze, Rezo Czcheidzescen, prod.: Gruzja (ZSRR) 1956 (67 min.)
Dwójka dzieci zaopiekowała się porzuconym na drodze osłem. Zwierzę wnosi w życie całej rodziny optymizm i nadzieję. Ale tylko do czasu, kiedy wdowa, nowa właścicielka osła, nie zostanie oskarżona o jego kradzież…
PIROSMANI reż.: Georgij Szengiełaja, prod.: Gruzja (ZSRR) 1969 (84 min.)
Film oparty na kanwie losów dziewiętnastowiecznego malarza prymitywisty. Pirosmani, samorodny talent, prowadził żywot włóczęgi. Za marne grosze, posiłek lub szklankę wina malował na zamówienie reklamy, portrety, martwe natury, sceny rodzajowe. Traktowany za życia jako dziwak, zmarł w zapomnieniu i skrajnej nędzy. Jego sztuka zdobyła światowe uznanie dopiero po śmierci.
POKUTA (Monanieba) reż.: Tengiz Abuładze, prod.: Gruzja (ZSRR) 1986 (150 min.)
Umiera dyktator. W mowach pogrzebowych nikt nie zająknie się słowem o jego zbrodniach i nikczemności. Ale tyran nie zazna po śmierci spokoju. Co i rusz czyjaś ręka wyciągnie go z grobu, bo nie jest godzien leżeć w uświęconej krwią ziemi. Pokuta za wyrządzone zło rozpisana jest na całą wieczność.
RANDKI W CIEMNO (Brma paemnebi) reż.: Lewan Koguaszwili, prod.: Gruzja 2013 (99 min.)
Dwóch przyjaciół z Tbilisi dobiega 40., ale zachowują się dość infantylnie, niczym nastolatki. Fatalnie wyglądają zwłaszcza ich relacje z kobietami. Umawiają się z takimi jak oni samotnymi kobietami, ale zabierają się do rzeczy tak niezdarnie, że niczego obiecującego to nie wróży. Wizyta nad morzem, gdzie poznają interesujące dziewczyny też kończy się fiaskiem: wolą raczej się upić. I wtedy na horyzoncie pojawia się Manana. Między Sandrem a Mananą zaczyna nareszcie iskrzyć, cóz kiedy okazuje się, że jej odbywający karę więzienia mąż wychodzi właśnie na warunkowe zwolnienie. Wzajemne kombinacje damsko-męskie zaczynają się od tego momentu coraz bardziej komplikować. Ale scenarzyści filmu mają i w tej materii kilka niespodzianek. I szczęśliwie panują nad prowadzeniem tej misternej pajęczyny uczuciowych splotów.
PANNY MŁODE (Patardzlebi) reż.: Tinatin Kadżriszwili, prod.: Gruzja 2014 (94 min)
Krawcowa Nutsa poślubia Goga, ojca swoich dzieci. Ceremonia jest krótka, ponieważ Goga jest w więzieniu, w którym będzie przebywał przez kolejne sześć lat. Poślubiając go, Nutsa uzyskuje prawo do widzenia z mężem raz w miesiącu. Jej dzieci nie chcą jej towarzyszyć w comiesięcznych wizytach, ponieważ ojciec stał się im całkowicie obcy. Pewnego dnia w pracy, Nutsa spotyka innego mężczyznę. Gdy zmieniają się przepisy więzienia pozwalające małżonkom na wspólne noce, okazuje się, że Goga i Nutsa nie potrafią się nimi cieszyć. Oboje czują się zmuszeni do nagłej, niezręcznej intymności.
CUDZE DZIECI (Schwisi szwilebi) reż. Tengiz Abuładze, prod. Gruzja 1958 (80 min)
NIE SMUĆ SIĘ (Ar daidardo) reż.: Georgi Daneliya, prod. Gruzja 1969 (90 min)
LEGENDA O TWIERDZY SURAMSKEJ (Ambawi Suramis chichica) reż.: Siergiej Paradżanow, Dawid Abaszydze, prod.: Gruzja 1984 (86 min)
Legenda o Twierdzy Suramskiej to pierwszy film Paradżanowa nakręcony po wyjściu z łagru w 1979 roku, a więc po pięciu latach czekania na zgodę odpowiednich władz. Dla ich zmylenia, rolę współreżysera tego filmu zgodził się przyjąć wybitny aktor gruziński Dodo Abaszydze. Świadkowie uważają jednak, że jego funkcja była czysto formalna, stuprocentowe autorstwo filmu przyznają zaś Paradżanowowi.
Film zaczyna się na dworze gruzińskiego króla. Goniec przynosi wiadomość: znów zatrzęsły się i osypały mury obronne Twierdzy Suramskiej, znów została otwarta dla wrogów droga do serca Gruzji. Legenda głosi, że jedyną możliwością zapewnienia trwałości murów twierdzy jest zamurowanie w nich żywcem niebieskookiego młodzieńca. Młody Gruzin, Zgrab, składa ofiarę ze swego życia, pozwalając zamurować się żywcem. Jego gest – jak w antycznej tragedii – ma nie tylko sens najwyższej ofiary składanej na ołtarzu ojczyzny, oznacza także oczyszczenie i odkupienie win ojca, który dopuścił się zdrady wobec swojej ukochanej - matki Zuraba, ożenił się z inną kobietą, a także wyrzekł się wiary i odszedł od tradycji własnego narodu, przyjmując islam.
ASZIK KERIB (Aszug-Karibi) reż.: Siergiej Paradżanow, Dawid Abaszydze, prod.: Gruzja 1988 (73 min)
Aszik Kerib to kontynuacja paradżanowowskiego stylu poetyckiego „kina malarskiego”, z nieruchomą kamerą, pięknymi kompozycjami plastycznymi, bogatą symboliką. Jednak tym razem zamiast tonów tragicznych mamy opowieść romantyczną, radosną, z elementami komicznymi. Paradżanow dał filmowi podtytuł: baśń o zakochanym poecie. Znów pojawiają się motywy miłości, wierności, samotności, jak zwykle u Paradżanowa wyrażane językiem poetyckich metafor.
Bohaterem jest młodzieniec z biednej rodziny, który zarabia na życie grając na weselach. Zakochuje się (z wzajemnością) w córce bogatego kupca tureckiego. Ponieważ w tej sytuacji małżeństwo jest niemożliwe Aszik Kerib udaje się na daleką wędrówkę, na siedem lat, by zdobyć fortunę a przez to przyzwolenie ojca dziewczyny na ich związek. Podczas swych peregrynacji doświadcza różnego rodzaju przygód i jest narażony na różne pokusy, przechodzi jednak zwycięstwo przez wszystkie doświadczenia. Powraca w ostatniej chwili, gdy jego ukochana, zmuszona przez ojca, właśnie ma dokonać obrządku zaślubin z innym mężczyzną. Oblubienica wybiera, oczywiście, naszego bohatera.
Wyznanie miłości włączone jest tu w uroczystość święta płodności i urodzaju. Aszik sypie ryż na głowę swej oblubienicy; oboje siedzą w kwitnącym ogrodzie, a na nich sypią się płatki białych róż. Znów pojawiają się motywy miłości, wierności, samotności, jak zwykle u Paradżanowa wyrażane językiem poetyckich metafor. Film dedykowany jest pamięci Andrieja Tarkowskiego.
DRUGI BRZEG reż.: Georgij Owaszwili, prod.: Gruzja/Kazachstan 2009 (90 min)
DNI ULICY reż.: Lewan Koguaszwili, prod.: Gruzja 2010 (89 min)
BAKHMARO (Bakhmaro heißt Paradies) reż.: Salomé Jashi, prod.: Gruzja/Niemcy 2011 (60 min)
