UKRAINA Z BLISKA
1. OSTATNI BUNKIER reż.: Wadim Ijenko, prod.: Ukraina 1991 (85 min)
Pierwszy fabularny film ukraiński zrealizowany po odzyskaniu niepodległości. Film, chociaż uważany jest za ekranizację powieści pisarza-dysydenta Leonida Borodina „Przed sądem” – zasadniczo się od niej różni. I trzeba to powiedzieć: na plus. Jest to pewnie jeden z tych rzadkich przypadków, kiedy ekranizacja przewyższa książkę. W centrum uwagi jest jednostka NKWD z jej swoistymi układami i układzikami. Powstańcy UPA są na drugim planie, choć postać ich dowódcy jest wcale barwna. NKWDzistom postawiono odpowiedzialne zadanie: zlikwidować ostatni bunkier UPA w okolicy. Nie mogą nie wykonać rozkazu – muszą bunkier odkryć za wszelką cenę i zniszczyć.Fabuła filmu toczy się jak w opowieści kryminalnej, ciekawie i z dramatycznym zakończeniem. Na szczególną uwagę zasługuje sekwencja prowokacyjnej akcji karnej prowadzonej przez oddział specjalny NKWD w uniformach UPA; następnego dnia oddział pokazuje światu zabitych wraz z tablicą: „Dzieło rąk banderowskiej bandy”...
2. GŁÓD 1933 reż.: Ołeś Janczuk, prod.: Ukraina 1991 (92 min)
Film „Głód 33” ma też swój moment historii. Kręcono go w roku 1990, jeszcze w epoce radzieckiej, kiedy to Komunistyczna Partia Ukrainy po raz pierwszy w dniu 26 stycznia 1990 r. uznała sam fakt zaistnienia masowego głodu w latach 1932-33. To był na pewno pierwszy film o Morze Głodowym, choć sam ten termin nie był wtedy jeszcze używany powszechnie. To była chwila, kiedy wszędzie w ZSRR otwierano archiwa i ludzie dowiadywali się o własnej historii. Ten film tworzył pamięć, pamięć o zdarzeniach; nawet o pewnych ich szczegółach. W napisach początkowych jest przypomnienie o tym, że tragedię narodu ukraińskiego próbowano przemilczeć nawet na Zachodzie... (...)Film „Głód 33” ma dla widza rosyjskiego i ukraińskiego charakter pierwszego odkrycia. Pierwszego dzieła we – wtedy jeszcze radzieckiej – kinematografii, odkrywającego historię Moru Głodowego, na długo przed wszystkimi obecnymi politycznymi czy ideologicznymi bataliami na temat tej tragedii.
3. TAJNY POCIĄG NKWD reż.: Jarosław Łupij, prod.: Ukraina 1993 (89 min)
Rok 1948. Nauczycielka Olga Jawor zostaje aresztowana na skutek donosu i prowokacji dyrektora szkoły. Razem z córką trafia do tajnego pociągu NKWD, wywożącego kobiety Zachodniej Ukrainy do tak zwanych „łaziebno-pralniczych kombinatów” na terenie GUŁAGów. Jej mąż, weteran II wojny, budowniczy Donbasu, rusza za pociągiem chcąc uwolnić żonę i córkę...
4. TEN KTÓRY PRZESZEDŁ PRZEZ OGIEŃ reż.: Michajło Iljenko, prod.: Ukraina 2011 (106 min)
Nie o takim losie marzyła dla syna jego matka, ale cóż zrobić?...Zwyczajny ukraiński chłopak poszedł na wojnę, tam stał się prawdziwym bohaterem walk powietrznych – ale został zestrzelony i jego życie przemieniło się w łańcuch niewiarygodnych cierpień. Najpierw niemiecki obóz jeniecki, potem radziecki łagier i oskarżenie o zdradę. Jak się tu nie załamać? Ale „TenKtóryPrzeszedłPrzezOgień” nie tylko to wszystko pokonał, ale się i nie załamał. Uciekając z łagru, skazał się na wieczne rozstanie z rodziną, w wyniku czego trafił do Kanady i został wodzem plemienia tubylczych Indian z plemienia Irokezów...
5. NIEPOKONANY reż.: Ołeś Janczuk, prod.: Ukraina 2008 (103 min)
Na Zachodzie istnieją różne poglądy na historię OUN-UPA – ale widać, że wszystkie dominujące wizje są niekorzystne dla Ukrainy, nie uznają bohaterstwa żołnierzy UPA. Tę negatywną dla nas tendencję stworzyli ci, którzy mieli istotny wpływ na źródła informacyjne, a co za tym idzie – na popularną ocenę ruchu. Zostało to stworzone przez kino, Hollywood, literaturę... Poza tym schemat „OUN-UPA-faszyści” wpisuje się w pewien filozoficzno-kulturowy schemat tego świata uformowany po II wojnie światowej, ten który dziś nazywamy „demokratycznym”. Dlatego walczyć ze stereotypami na temat historii Ukrainy jest niełatwo. Jak tego dokonać? Będzie to na pewno długotrwały proces wymagający wielu bolesnych kroków ze strony Ukraińców. Pytania o OUN-UPA trzeba stawiać licząc się z tym, że nie wszystkie tego aspekty będą dla nas przyjemne. Trzeba stworzyć takie pole dyskusji, które będzie funkcjonować nie na upieraniu się, a na dialogu. (…) Europejska sytuacja polityczna w czasach gdy ten ruch działał (lata 1940-1950) była całkiem odmienna od obecnej, więc nie można jej osądzać ze współczesnego punktu widzenia. Muszą to zrozumieć wszyscy.
6. CHAJTARMA reż.: Achtem Seitabłajew, prod.: Ukraina 2013 (89 min)
w.: Achtem Sejtabłajew (mjr Amet-Chan Sułtan), Aleksiej Gorbunow, Walerij Szytowałow, Usnije Chaliłowa, Jurij Curiło, Andriej Mostrenko, Andriej Saminin
Chajtarma oznacza po tatarsku „powrót” i jednocześnie nazwę ludowego tańca. Film przenosi widza w wojenny 1944 rok. Armia Czerwona kończy wypędzać hitlerowców z Krymu. Bohater ZSRR major Sułtan Amet-Chan, as radzieckiego lotnictwa, przylatuje swoim myśliwcem z frontowego lotniska na krótki urlop do rodzinnej Ałupki 17 maja.
Rankiem następnego dnia na rozkaz Stalina rozpoczyna się totalne oczyszczanie półwyspu z Tatarów uznanych przez „ojca narodów” za „zdrajców i pachołków Hitlera”. Enkawudziści wypędzają ludzi z domów. Pozwalają zabrać tylko trochę jedzenia, tak by wystarczyło go na dwa dni. Gnają tysiące kobiet, dzieci, starców do pociągów kierowanych do dalekiego Uzbekistanu.
7. MAJDAN. REWOLUCJA GODNOŚCI reż.: Siergiej Łoznica, prod.: Ukraina 2014
Dwugodzinny dokument poświęcony ukraińskiej rewolucji, film o obaleniu bandy kryminalistów sprawujących autorytarne rządy w imieniu Moskwy. Ten dokument nie ma jednego bohatera. Bohaterem jest tłum, który staje się narodem, spełnia swoje wyobrażenie. Są tu wszyscy, cały przekrój społeczny: mężczyźni i kobiety, młodzi i starzy, inteligenci i robotnicy, ludzie z najodleglejszych zakątków Ukrainy.
8. TACY PIĘKNI LUDZIE reż.: Dymytro Moisiejew, prod.: Ukraina 2013 (94 min)
To opowieść o ludziach świadomie odrzucających cywilizację, wyścig szczurów, ciągłe udowadnianie swojej wyższości nad innymi. Oni wiedzą, że nie pasują do współczesności – i że współczesność nie jest dla nich miejscem. Nie chcą ciągłych zmian... swoją wartość odnajdują w trwaniu i kontemplacji. Nawet za cenę samotności i wyobcowania – bo przecież nikt „normalny” nie zgodziłby się na porzucenie wielkomiejskiego zgiełku dla monotonnego szumu morskich fal i powtarzalności szarej egzystencji w rytm przyrody. Tylko – co to jest normalność?(…)Bohaterowie filmu Moisiejewa pozornie są zadowoleni ze swego stylu życia. Pozornie – bo mają stłumione w sobie przekonanie o obcości jaką są ustygmatyzowani w odrzuconym świecie i czują swoistą samotność wynikającą z niedopasowania do niego. Są postaciami jakby z innej epoki, z czasów gdy takie pojęcia jak wierność, czułość czy poświęcenie nie były tylko sloganami komercyjnymi, a miały w sobie ważką treść. (…)Ciekawie z ich postawami współgra język filmu, celowo rezygnujący z nowoczesności na rzecz statyki zdjęć, zastanowienia się nad krajobrazem i wygrania możliwych subtelności światła. Statyczna kamera podkreśla często statyczność bohaterów, wybierających trwanie w bezruchu i oczekiwanie, co im przyniesie kolejny dzień. Nawet wtedy, gdy muszą działać – widać w nich niedopasowanie do ruchu, są raczej nieruchomością w omijającym ich otoczeniu…
9. PANOWIE I MISTERY reż.: Ołeksandr Teczynskij prod.: Ukraina 2013 (35 min)
Raz w roku na święto Rosh Hashana przyjeżdża do Humania dwadzieścia tysięcy chasydów, by spędzić jeden dzień i jedną noc przy grobie cadyka Nachmana. Dla wielu zdesperowanych biedą miejscowych (wśród nich są: przewodnik muzealny, żołnierz, pracownik banku, mechanik lotniczy...) to jedyna okazja, żeby zarobić pieniądze na utrzymanie rodziny...
10. POWRÓT O ŚWICIE reż.: Nariman Alijew prod.: Ukraina 2013 (19 min)
Ojciec i syn mają odmienne poglądy na życie i to, jak ma wyglądać przyszłość. Czy porozumienie między pokoleniami jest w ogóle możliwe? Zrealizowano w okolicach Azowa w środowisku tatarskim.
11. PIERWSZY KROK W CHMURACH reż.:Alina Gorłowa prod.: Ukraina 2012 (15 min)
Zaadaptowana do realiów dzisiejszej Ukrainy opowieść o gorzkim postrzeganiu własnego przemijania; i konstatacja bezinteresownej zemsty za wszystko, co nam nie wyszło...
12. POWROTY reż.: Tatiana Derkacz, Aleksandr Ratij prod.: Ukraina 2012 (10 min)
Bohater urodził się w ubiegłym wieku i tysiącleciu, w mieście którego nie ma już na mapie; sam nie wie, co go tam ciągnie – czy tęsknota jest koniecznością rozliczenia się ze sobą i swymi korzeniami, czy tylko tęsknotą za odrzuconą, ale ważną przeszłością?
13. TAK SKOŃCZYŁO SIĘ LATO reż.: Marina Roszczyna prod.: Ukraina 2013 (24 min)
Każdy chłopiec pewnego dnia staje się mężczyzną... ale czy każdy jest w stanie tę przemianę udźwignąć? Co musi się zdarzyć, by w dziecku przebudził się dorosły?
14. KRASNA-MAŁANKA reż.: Dumitru Sucholitchi – Sobciuc prod.: Ukraina 2010-2014 (53 min)
Zapis zwyczaju ludowego kultywowanego na pograniczu Ukrainy i Rumunii dla podkreślenia związków kulturowych zerwanych przez podział ziem po II wojnie światowej. Realizowany przez cztery lata wbrew wszelkim przeciwnościom.
16. WAKACJE reż.: Marina Stepanska prod.: Ukraina 2013 (31 min)
Para młodych ludzi spędza wakacje na prowincji, walcząc z coraz bardziej ogarniającą ich miejscową stagnacją i nudą. Czy uda się im utrzymać ich związek?
17. PAMIĘĆ reż.: Irina Cilik prod.: Ukraina 2012 (24 min)
Młoda kobieta wyjeżdża z mężem za granicę. Musi jeszcze sprzedać rodzinny dom; kiedy przyjeżdża dopełnić formalności, staje oko w oko z własnymi wspomnieniami i rozterkami.
18. RATUNEK reż.: Nikon Romanczenko prod.: Ukraina 2013 (16 min)
Ojciec jest nieobecny, matka próbuje ułożyć sobie życie, ich syn dorasta w milczeniu. Jego spotkanie z ojcem o mało co nie kończy się tragedią.
19. TWARZE reż.: Nikon Romanczenko prod.: Ukraina 2014 (25 min)
Sceny z kijowskiego Majdanu, zarejestrowane pomiędzy listopadem 2013, a lutym 2014. Zbiorowy portret ludzi, którzy przyszli na Majdan w proteście przeciwko dyktaturze reżimu. Bezimienny tłum ma tutaj konkretne twarze osób walczących o prawo do godności.
