Mowa w filmie o epizodzie z historii kolonizacji Indii, na tle którego Ray alegorycznie – poprzez kontekst rozgrywki szachowej – przedstawia sytuację uśpionego kraju, dostającego się stopniowo pod obcą dominację. (...) Akcja filmu toczy się w roku 1856, czyli w końcowym okresie konsolidacji indyjskich posiadłości przez Wielką Brytanię. Instrumentem podboju jest Kompania Wschodnioindyjska, organizacja militarno-handlowa utrzymująca wojsko i tłocząca nawet własną monetę. Ofiarami ekspansji padają kolejno władcy poszczególnych państewek.

Biswambhar Roy, podstarzały arystokrata z familii o znakomitych tradycjach, stoi na progu bankructwa zarówno finansowego, jak społecznego. Zaczyna się drugie ćwierćwiecze dwudziestego stulecia: feudalizm w Indiach już umiera. Dziedzic chwały przodków, których podobizny zdobią jalsaghar – salon muzyczny w naznaczonym rozkładem i ruiną pałacu – nie zdaje sobie jednak z tego sprawy: ślepo żyje złudzeniami i jedyną pasją, na którą wydaje resztki majątku. Ową pasją jest muzyka, dziedzina mecenatu wielu pokoleń hinduskiej kasty możnowładców. Roy urządza markowe koncerty zespołów, sprowadzanych do posiadłości wśród płaskiego pustkowia na morskim wybrzeżu, gdzie pozostały jeszcze tylko resztki służby, słoń i wspaniały rumak. W czasie jednej z wieczornych imprez dowiaduje się o utonięciu najbliższych; zamyka jalsaghar i postanawia nigdy więcej nie słuchać muzyki. Zmienia jednak zamiar, gdy sąsiad-nuworysz, syn lichwiarza, otwiera konkurencyjny salon koncertowy: w swym majestatycznym obłąkaniu Roy wydaje wszystkie pieniądze na arcywystawny pałacowy festiwal pieśni i tańca. Teraz, w swoim przekonaniu, może już w chwale odejść z tego świata: każe osiodłać konia i w pijanym galopie pędzi przez piaski, by w końcu spaść i zginąć.

Ostatnia część trylogii o Apu powstała dopiero w dwa lata po realizacji „Nieugiętego”; Ray zdążył już w tym czasie nakręcić satyryczną komedię obyczajową „Paras pathar” (1957) i niezwykły „Salon muzyczny”. Skąd ta zwłoka? Być może stąd, że reżyser zauważył, jak w drugiej części opowieści począł mu się wymykać z rąk materiał, nierównie lepiej kształtowany w „Drodze do miasta”; mógł więc myśleć nad zmianą metody. W każdym razie „Świat Apu” jest już trochę innym filmem niż poprzednie – znacznie mniej mozaikowym w konstrukcji, opartym na większych jednostkach narracyjnych, żywszym w rytmie i o wiele bardziej uczuciowym.